Генеральнай пракуратурай Рэспублікі Беларусь у красавіку 2021 г. узбуджана і цяпер расследуецца крымінальная справа па фактах учынення нацысцкімі злачынцамі, іх саўдзельнікамі, злачыннымі фарміраваннямі генацыду мірнага насельніцтва на тэрыторыі Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі (далей – БССР) Вялікай Айчыннай вайны і пасляваенны перыяд (арт.127 КК Рэспублікі Беларусь).
Беларусь неаднаразова станавілася арэнай найжорсткіх войнаў. Самай кровапралітнай была Вялікая Айчынная вайна.
Перамога ў ёй дасягнута цаной вялікіх страт. На беларускай зямлі знаходзяцца астанкі мільёнаў людзей, якія загінулі не толькі на палях бітваў, але і стрымана забітых падчас генацыду мірнага насельніцтва.
Можна сцвярджаць, што Беларусь падвергнулася ўсім формам генацыду, прадугледжаным Канвенцыяй ААН «Аб папярэджанні злачынства генацыду і пакаранні за яго» (9 снежня 1948 г.).
Падчас расследавання крымінальнай справы вывучаны кіруючыя дакументы гітлераўскай Германіі, якія ўзводзілі зверствы ў адносінах да мірнага насельніцтва ў ранг дзяржаўнай палітыкі і вызвалялі салдат ад адказнасці за гэтыя злачынствы.
Кіраўнікамі трэцяга рэйха Гімлерам, Герынгам і іншымі адкрыта аб'яўлялася, што адной з мэт вайны супраць Савецкага Саюза з'яўляецца скарачэнне славянскага насельніцтва на трыццаць мільёнаў.
Распараджэннем начальніка штаба вярхоўнага галоўнакамандавання ўзброеных сіл Германіі аб асаблівых паўнамоцтвах войскаў дазвалялася знішчэнне мірнага насельніцтва і забяспечвалася непадсуднасць вайскоўцаў за дзеянні ў адносінах да грамадзянскага насельніцтва.
Палітыка гітлераўскай Германіі прадугледжвала залежнае існаванне Беларусі пад прамым нямецкім кіраўніцтвам, забеспячэннегрупы армій «Цэнтр» фактычна за кошт рабавання.
Частка насельніцтва, асабліва кіраўнікі савецкіх і партыйных органаў, інтэлігенцыя і ўсе яўрэі з восені 1941 года падлягалі знішчэнню. У далейшым тэрыторыю Беларусі планавалася засяліць немцамі і ўключыць у склад нацысцкай Германіі. Усе гэтыя меры планаваліся яшчэ да пачатку вайны і былі часткова рэалізаваны на акупаваных тэрыторыях. Палітыка гітлераўскай Нямеччыны ў стаўленні савецкага насельніцтва істотна адрознівалася ад паводзін у іншых еўрапейскіх краінах (Францыі, Даніі, Нідэрландах і інш.), дзе спачатку выконвалася бачнасць цывілізаванасці. Савецкія грамадзяне адразу былі абвешчаныя «недачалавекамі», да якіх дапушчальна ўжыванне любых карных мер.
У верасні 1941 года, калі ўся тэрыторыя Беларусі была захоплена нямецка-фашысцкімі войскамі, у няволі аказалася больш за 7 мільёнаў яе жыхароў.
Вермахтам і спецыяльна створанымі камандамі СС (паліцыі бяспекі) і СД (службы бяспекі) ужо з першых дзён акупацыі праводзілася знішчэнне насельніцтва. У ліпені 1941 г. у г.Баранавічы Гімлер правёў нараду, на якой было прынята рашэнне аб правядзенні маштабнай аперацыі па ачышчэнні тэрыторыі Брэсцкай вобласці ад «варожых» элементаў.
Масавае знішчэнне людзей было пастаўлена на паток, праводзіліся дадзеныя злачынствы варварскімі метадамі і сродкамі: прымяняліся расстрэлы і шыбеніцы, газавыя камеры і спальванне, голад і распаўсюджванне эпідэмій. Гэта павінна было навесці страх, здушыць спробы супраціўлення акупацыйнаму рэжыму.
На тэрыторыі Беларусі былі арганізаваныя звыш 580 месцаў прымусовага ўтрымання насельніцтва, а фактычна лагераў смерці, дзе шляхам стварэння невыносных умоў знішчана значная колькасць людзей.
Трагічную вядомасць атрымалі такія месцы масавага знішчэння насельніцтва, як лагер смерці «Трасцянец» (самы буйны на ўсёй захопленай савецкай тэрыторыі, па атрыманых намі звестках у ім забіта не менш за 546 тысяч чалавек), Мінскае гета (знішчана не менш за 90 тысяч асоб габрэйскай нацыянальнасці),
Азарыцкі лагер смерці ў Гомельскай вобласці (забіта некалькі дзясяткаў тысяч чалавек), канцлагер «Калдычэва» ў Брэсцкай вобласці (знішчана 22 тысячы чалавек).
Стандартным сцэнарам, узятым на ўзбраенне нямецка-фашысцкімі захопнікамі і іх памагатымі, стала знішчэнне вёсак разам з жыхарамі ў рамках так званых «уціхамірвальных» акцый.
Падчас расследавання крымінальнай справы аб генацыдзе беларускага народа ўстанаўліваюцца шматлікія раней не вядомыя факты масавага знішчэння нацысцкімі злачынцамі грамадзянскага насельніцтва Беларусі.
Праводзіцца карпатлівая праца па фіксацыі інфармацыі, атрыманай ад відавочцаў тых падзей і іх сваякоў. Цяпер падчас папярэдняга следства дапытана звыш 16 тысяч чалавек, больш за 7,5 тысяч з якіх - былыя вязні лагераў смерці.
Следчай групай вывучаны вялікі масіў архіўных дакументаў і тысячы крымінальных спраў у адносінах іі нацысцкіх злачынцаў. Праведзена больш за 400 аглядаў месцаў здарэнняў, падчас якіх устаноўлены раней невядомыя месцы масавых забойстваў насельніцтва.
У прыватнасці, шляхам аналізу розных дакументаў устаноўлена, што ў лясным масіве Чэнкаўскага лясніцтва Гомельскай вобласці могуць быць пахаваны астанкі мірных грамадзян, забітых акупантамі і іх памагатымі.
На працягу 2021 года пры правядзенні ва ўказаным месцы пошукавых работ знойдзены і выняты касцяныя астанкі каля пяцісот чалавек. Прычынамі смерці з'яўляліся агнястрэльныя раненні, прычым стрэлы ў галаву не рэдка рабіліся двойчы. Тых, хто не памёр адразу, дабівалі гранатамі. Канфіскавана мноства прадметаў, якія паказваюць на знішчэнне менавіта мірных жыхароў: грабянцы, жаночыя грабяні, зубныя шчоткі, пластмасавыя гузікі, ключы, складаныя нажы і шматлікае іншае.
Таксама ўстаноўлена і агледжана адно з месцаў масавага знішчэння мірнага насельніцтва, якое знаходзіцца на тэрыторыі Лагойскага раёна Мінскай вобласці. Выяўленая там карціна жахае бесчалавечнасцю злачынстваў.
Падчас праведзенага агляду знойдзены астанкі больш за 1 тысячу чалавек, іх асабістыя рэчы (расчоскі, спражкі ад рамянёў, гузікі, часткі абутку і шмат іншага), а таксама кулі і гільзы.
Згодна з заключэннем экспертаў, узрост загінуўшых складае ад 4 да 70 гадоў. Зыходзячы з характару раненняў можна сцвярджаць, што ў момант расстрэлу частку людзей паклалі тварам, а іншых - паставілі на калені і забілі стрэлам у патыліцу.
Нават на дасведчаных пракурораў і следчых вырабіў цяжкае ўражанне выгляд астанкаў маці, якія прыціскаюць да грудзей немаўлятаў.
Падобная карціна знойдзена следчай групай і ў Бешанковіцкім раёне, дзе падчас пошукавых работ з зямлі падняты астанкі не менш як 80 людзей, большасць з якіх - жанчыны і дзеці. Выняты шматлікія фрагменты абутку, у тым ліку дзіцячага, гузікі, грабянцы, а таксама патроны і гільзы, прычым некаторыя з іх мелася эмблема SS у выглядзе двух характэрных маланак.
Расследаваннем устанаўліваюцца абставіны масавых спаленняў населеных пунктаў, якія нярэдка праводзіліся разам з іх жыхарамі.
Шляхам допытаў і вывучэння архіўных дакументаў атрыманы звесткі аб спаленні яшчэ каля 1 300 раней невядомых сёлаў і вёсак.
У рамках дзейнасці міжведамаснай камісіі па ўвекавечанні памяці ахвяр генацыду беларускага народа, створанай па ініцыятыве Генеральнай пракуратуры, пры ўдзеле пракуратур абласцей і мясцовых выканаўча-распарадчых органаў, а таксама іншых арганізацый ажыццяўляецца ўладкаванне месцаў пахавання і перапахаванне знойдзеных падчас расследавання астанкаў ахвяр генацыду. .
Таксама пракуратурай ініцыяванае прысваенне месцам знішчэння мірнага насельніцтва спецыяльнага прававога статусу «гісторыка-мемарыяльнага месца пахавання».
Атрыманыя падчас расследаванняў крымінальнай справы доказы дазваляюць сцвярджаць, што маштабы трагедыі беларускага народа значна большыя, чым меркавалася раней.
Устаноўлена, што ў гады нацысцкай акупацыі на тэрыторыі Беларусі:
забіта не менш за 3 мільёны мірных грамадзян і ваеннапалонных, або кожны трэці жыхар Беларусі;
выкрадзена ў нямецкае рабства больш за 380 тысяч чалавек, з якіх многія загінулі ад невыносных умоў эксплуатацыі. Масавы характар насіў і згон на прымусовыя працы дзяцей. Мелі месца выпадкі выкарыстання дзяцей у якасці донараў крыві;
разбурана звыш 200 гарадоў, у тым ліку такія буйныя, як Мінск, Гомель, Віцебск, Полацк, Орша, Барысаў, Слуцк;
спалена больш за 10,5 тысяч сёл і вёсак.
У генацыдзе мірнага насельніцтва бралі ўдзел не толькі нямецка-фашысцкія захопнікі, але і іх еўрапейскія саюзнікі з Італіі, Румыніі, Венгрыі, Францыі, Славакіі і Фінляндыі, а таксама саўдзельнікі з ліку ўкраінскіх, польскіх, літоўскіх, латвійскіх, эстонскіх і іншых. калабарацыянісцкіх і нацыяналістычных фармаванняў.
У правядзенні карных акцый супраць савецкіх грамадзян на тэрыторыі Беларусі таксама ўдзельнічалі воінскія падраздзяленні з Аўстрыі і Чэхіі, якія ўваходзілі ў склад Трэцяга рэйха.
Толькі адным 12-м літоўскім паліцэйскім батальёнам у 1941 годзе на тэрыторыі Мінскай вобласці забіта больш за 10 тысяч мірных грамадзян. Адзначыўся зверствамі сфарміраваны з жыхароў Літвы дапаможны паліцэйскі батальён пад камандаваннем Антанаса Імпулявічуса, вядомага пад мянушкай "Мінскі мяснік".
Гэты батальён сумесна з іншымі фармаваннямі ў лютым-сакавіку 1943 года знішчыў 387 населеных пунктаў, забіўшы больш за 13 тысяч мірных жыхароў, звыш 7 тысяч жыхароў яны сілком вывезлі на прымусовыя працы ў Нямеччыну і іншыя краіны. Насельніцтва аднаго толькі Асвейскага раёна Віцебскай вобласці, якое налічвала да пачатку вайны 21 тысячу чалавек, скарацілася да моманту вызвалення ад нямецка-фашысцкай акупацыі да 8 тысяч чалавек, гэта значыць больш за на 60%.
У шматлікіх карных аперацыях бралі ўдзел латышскія і ўкраінскія паліцэйскія батальёны, таксама адрозніваўшы шыя асаблівай жорсткасцю.
Імёны некаторых жывых злачынцаў вядомыя і яны, карыстаючыся абаронай замежных дзяржаў, хаваюцца ад правасуддзя. Нягледзячы на гэта, пракуратура будзе дабівацца прыцягнення іх да крымінальнай адказнасці.
Да гэтага часу следства валодае інфармацыяй аб месцах знаходжання не менш за 400 такіх асоб. Падчас расследавання крымінальнай справы Генеральнай пракуратурай накіравана звыш 80 просьбаў аб аказанні прававой дапамогі ў дзясяткі дзяржаў, у тым ліку аб допытах асоб, якія ўваходзілі ў склад карных батальёнаў (у Літву, Латвію, Канаду, ЗША, Вялікабрытанію, Аргенціну, Бразілію, Аўстралію і інш.).
Разам з тым, просьбы аб аказанні прававой дапамогі па крымінальнай справе былі праігнараваныя шэрагам дзяржаў.
Так, у Генеральную пракуратуру Рэспублікі Беларусь з Генеральнай пракуратуры Латвійскай Рэспублікі паступіла адмову ў выкананні даручэння, аргументаваную матывамі дзяржаўнай бяспекі дзяржавы.
Фактычна палітычныя эліты Літвы і Латвіі ўхіляюцца ад канструктыўнага дыялогу і супрацоўніцтва ў пытанні аднаўлення гістарычнай справядлівасці і хаваюць ваенных злачынцаў.
Разам з папярэднім следствам вядзецца планамерная інфармацыйная, адукацыйная і выхаваўчая работа, а таксама нарматворчая дзейнасць.
Так, у маі 2021 года па ініцыятыве Генеральнай пракуратуры прыняты Закон "Аб недапушчэнні рэабілітацыі нацызму", накіраваны на прадухіленне ўсіх форм і праяў нацызму, апраўдання яго дактрыны і практыкі, гераізацыі нацысцкіх злачынцаў і іх памагатых.
Таксама па ініцыятыве пракуратуры распрацаваны і ў студзені бягучага года прыняты Закон "Аб генацыдзе беларускага народа", якім прадугледжана юрыдычнае прызнанне генацыду беларускага народа і адначасова ўстаноўлена крымінальная адказнасць за яго адмаўленне.
Прынятыя акты - гэта прававы бар'ер на шляху спроб фальсіфікацыі падзей і вынікаў Вялікай Айчыннай вайны.
Бягучы год у Беларусі Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь аб'яўлены Годам гістарычнай памяці.
Інфармацыйнае ядро мерапрыемстваў па ўвекавечанні памяці аб ахвярах генацыду сфарміравана на падставе матэрыялаў расследуемай Генеральнай пракуратурай крымінальнай справы: у музеях і бібліятэках гарадоў і вёсак створаны экспазіцыі, прысвечаныя памяці ахвяр генацыду, а таксама тэматычныя літаратурныя секцыі; рэфармуюцца адукацыйныя праграмы ва ўстановах адукацыі ўсіх узроўняў; дадзены імпульс новым навуковым, архіўна-даследчым і пошукавым работам.
Пад рэдакцыяй Генеральнай пракуратуры апублікаваны зборнік інфармацыйна-аналітычных матэрыялаў і дакументаў «Генацыд беларускага народа».
У канцы 2022 года на падставе вынікаў расследавання крымінальнай справы падрыхтавана выданне «Генацыд беларускага народа. Лагеры смерці», у якім прадстаўлены новыя і раней невядомыя шырокай грамадскасці звесткі пра лагеры смерці на тэрыторыі БССР у перыяд акупацыі.
Пракуратурай ва ўзаемадзеянні з дзяржаўным унітарным прадпрыемствам «Нацыянальнае кадастравае агенцтва» на публічнай кадастравай карце Рэспублікі Беларусь у глабальнай камп'ютарнай сетцы Інтэрнэт падрыхтаваны і апублікаваны агульнадаступны прасторавы слой, на які па стане на студзень 2023 года нанесена больш за 8,5 тыс. пунктаў з указаннем іх геаграфічных каардынат і кароткім апісаннем, што складае звыш 83% ад агульнай колькасці ўстаноўленых.
У студзені 2022 года апублікаваны прасторавы пласт аб месцазнаходжанні лагераў смерці на акупаванай тэрыторыі БССР у гады Вялікай Айчыннай вайны.
Падчас расследавання праводзіцца праца ўсталявання нанесенай шкоды народнай гаспадарцы, інфраструктуры, культурнай спадчыне ад мэтанакіраванай палітыкі знішчэння народаў Беларусі, якая значна большая, чым усталяваная ў пасляваенны час надзвычайнымі камісіямі.
У перыяд акупацыі ажыццяўлялася татальнае адабранне і адпраўка ў Германію прадуктаў харчавання, сыравіны, прамысловай прадукцыі і абсталявання, а таксама музейных экспанатаў, твораў мастацтва, помнікаў культуры.
У рамках створанай па ініцыятыве Генеральнай пракуратуры на ўзроўні Урада міжведамаснай рабочай групы заканчваецца работа па разліку ўрону, прычыненага ў гады Вялікай Айчыннай вайны.
Жыхары савецкай Беларусі масава адмаўляліся супрацоўнічаць з гітлераўскім рэжымам. На службу да немцаў ішлі нешматлікія здраднікі.
Бела-чырвона-белая сімволіка, выявы «пагоні» сталі выкарыстоўвацца для абазначэння беларускай нацыянальнай прыналежнасці ў асяроддзі добраахвотных памочнікаў нацысцкага рэжыму, у тым ліку ва ўзброеных фарміраваннях, якія ўдзельнічалі ў карных аперацыях.
У 2020 годзе Беларусь зноў сутыкнулася з праявамі экстрэмізму і тэрарызму пад нацысцкай сімволікай.
Арганізатарамі масавых беспарадкаў выкарыстоўваліся метады нацысцкай Германіі, у тым ліку па зборы звестак аб асабістых дадзеных прадстаўнікоў органаў улады і кіравання, іх блізкіх. Удзельнікам масавых беспарадкаў было абяцана вызваленне ад адказнасці і аказанне рознай дапамогі ў гэтым.
Як і ў гады Вялікай Айчыннай вайны распаўсюджванне атрымала «дапамога» з-за мяжы, дзе сёння хаваюцца ўсе лідэры так званага «пратэсту» і адкуль вядзецца інфармацыйная вайна супраць нашай краіны.
Ацэньваючы адбытыя падзеі - фактычна мела месца арганізаваная шэрагам заходніх краін спроба дзяржаўнага перавароту, змены ўлады гвалтоўным шляхам з выкарыстаннем экстрэмісцкіх элементаў.
Вялікая ўвага падчас расследавання крымінальнай справы Генеральная пракуратура надае інфармаванню грамадскасці аб тых доказах, якія былі ўсталяваныя папярэднім следствам. Для гэтых мэт мы актыўна ўзаемадзейнічаем са сродкамі масавай інфармацыі, а таксама публікуем на афіцыйных рэсурсах ведамства відэадопыты жывых сведкаў тых падзей.
Расследаванне генацыду беларускага народа ў гады Вялікай Айчыннай вайны з'яўляецца данінай памяці загінуўшым, садзейнічае ўстанаўленню і захаванню гістарычнай справядлівасці, служыць рэалізацыі антыфашысцкага прынцыпу: «Ніколі больш!».
|
ГЕНАЦЫД - АДНО З САМЫХ АГІДНЫХ З ВЯДОМЫХ ЧАЛАВЕЦТВУ ЗЛАЧЫНСТВАЎ |
 |